Avrupa Birliği’nde medya özgürlüğü için yeni yasa

AB Komisyonunun yasa teklifinde çoğulcu ve bağımsız medyanın demokrasiler için hayati önem taşıdığı, yasanın editoryal bağımsızlığı korumayı amaçladığı vurgulandı.

Teklife göre, AB ülkeleri medyanın editoryal bağımsızlığına saygı duymakla yükümlü olacak. Ayrıca, medya kuruluşlarının sahiplik yapısının şeffaf şekilde kamuoyuyla paylaşılması gerekecek.

AB ülkelerinde kamu hizmeti yapan medya kuruluşlarına yeterli miktarda ve istikrarlı fon sağlanması, kamu yayıncılığı yapan kuruluşların çoğulculuk ilkesine uyması istenecek.

Medya kuruluşlarına ne kadar reklam verildiği açıklanmak zorunda

Devletler, medya kuruluşlarına ne kadar reklam verdiklerini, bunun karşılığında ne kadar ödediklerini her yıl açıklamak zorunda olacak. Reklam verilmesinde ayrımcılık yapılmaması şart koşulacak.

Yasayla reklam gelirlerini etkileyen, özellikle internetten yayın yapan kuruluşlar için izleyici ölçüm sistemlerinin tarafsızlığı ve şeffaflığı geliştirilecek.

Yabancı devletlerin AB ülkelerinde medya kuruluşları aracılığıyla dezenformasyon yaptığı tespit edilirse yabancı devletlerin fonuyla faaliyet gösteren kuruluşlara yasak getirilebilecek.

Medyanın, gazetecilerin veya ailelerinin telefonlarının dinlenmesi veya internet benzeri yollarla iletişimlerinin takip edilmesi gibi durumlara karşı koruma sağlanacak.

Haber kuruluşlarına öncelik uygulanacak

Yeni teklifle, Facebook ve YouTube gibi internet platformlarının, haber kuruluşlarına öncelikli muamele yapması istenecek.

Ayrıca bu tür internet platformlarının kendi içerik politikaları gereğince haber kuruluşlarının içeriklerini kaldırma kararlarını ve gerekçelerini bu kuruluşlara önceden bildirmesi gerekecek.

Basın özgürlüğünün gerilediği savunuluyor

Teklife, Polonya ve Macaristan gibi bazı AB ülkelerinin karşı çıkması bekleniyor. AB Komisyonu, bir süredir özellikle bu iki ülkeyi medya özgürlüğü, demokrasi, hukukun üstünlüğü gibi alanlarda gerileme olduğu gerekçesiyle eleştiriyordu.

Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütü de son yıllarda sadece Polonya ve Macaristan’da değil, Yunanistan, Hollanda, Slovenya, Malta ve İtalya gibi AB ülkelerinde basın özgürlüğünün gerilediğini savunuyor.

AB Komisyonunun teklifinin yasa haline gelebilmesi için Avrupa Parlamentosu ve üye ülkeler tarafından kabul edilmesi gerekiyor.

***

Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütünün açıklaması…

Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası… Gazetecilik İçin Yeni Teklif…

16 Eylül 2022’de önerilen Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası (EMFA), Avrupa Birliği genelinde medya özgürlüğü ve demokrasinin ve hukukun üstünlüğünün korunması için önemli bir adımı temsil ediyor. Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), tavsiyelerinin çoğunu içeren bu girişimi selamlar ve geliştirmek için çalışacağını duyurur.

RSF Genel Sekreteri Christophe Deloire, şu açıklamayı yaptı:

“Medya özgürlüğüne ilişkin bu önerilen Avrupa mevzuatı, Avrupa Komisyonu’nun Birliğin değerlerini güçlü özel sektör şirketlerine, otoriter devletlere ve dış manipülasyona karşı koruma iradesini yansıttığı için memnuniyetle karşılanmalı ve savunulmalıdır. RSF tarafından sunulan tavsiyelerin birçoğunun, özellikle de Bilgi ve Demokrasi Forumu tarafından önerilen Gazetecilik İçin Yeni Anlaşma yaklaşımının benimsenmesini takdir ediyoruz. Ancak, önerilen bu mevzuat belirli alanlarda hala eksik ve iyileştirilmesi gerekecek.”

Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Vera Jourova ve iç pazardan sorumlu komisyon üyesi Thierry Breton tarafından açıklanan EMFA, AB genelinde geçerli olan medya özgürlüğü güvenceleri için ortak bir temel oluşturmayı amaçlıyor. Bu, gazetecilik ve medyanın artan sayıda AB üye ülkesinde saldırı altında olduğu ve çevrimiçi platformlardan gelen haksız rekabet ve artan dezenformasyon karşısında memnuniyetle karşılanıyor.

Önerilen mevzuat, RSF tarafından başlatılan Bilgi ve Demokrasi için Uluslararası Ortaklık ilkeleri de dahil olmak üzere, son aylarda Avrupa kurumlarıyla yaptığı görüşmeler sırasında RSF tarafından yapılan bir dizi teklifi içeriyor. Fiili olarak güvenilir bilgi edinme hakkını tanıyan yasa önerisine göre, vatandaşların “kamu tartışmasının yararına” çoğulcu ve bağımsız bilgi alma hakkı vardır. Ve bu hakkın kullanılması için gerekli güvenceleri sağlar – editoryal bağımsızlığın korunması, kamu hizmeti veren medyanın bağımsızlığı ve hatta gazetecilerin kaynaklarının gizliliğinin korunması ve gazetecilere karşı casus yazılım kullanımının yasaklanması gibi düzenlemeler içeriyor.

Bilgi ve Demokrasi Forumu’nun raporlarında sunulan tavsiyelerin birçoğu, özellikle medyanın sürdürülebilirliği üzerine A New Deal for Journalism (Gazetecilik İçin Yeni Bir Anlaşma) başlıklı raporda yer alan tavsiyeler de kabul edildi – örneğin medya piyasası işlemlerinin çoğulculuk üzerindeki etkisinin dikkate alınmasının önemi ve editoryal bağımsızlık, devlet reklamlarının düzenlenmesi ve medya sahipliği şeffaflığının sağlanması. EMFA’nın açıklamalarında, medyanın kendilerini çevrimiçi platformlarda olduğu gibi tanımlamasına ve böylece platform moderasyon işlemlerine karşı özel korumadan faydalanmasına olanak tanıyan bir öz-denetim standardı olarak Gazetecilik Güven Girişimi’ne (JTI) yapılan açık atıf, ileriye doğru atılmış önemli bir adımdır.

Tüm bu hükümlerin, özellikle de mevcut haliyle tatmin edici olmayan çevrimiçi içerik denetimine karşı güvencelerden yararlanabilecek medyayı tanımlama kriterlerinin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi gerekmektedir. Bir haber kaynağı olarak kendini beyan etmek, korumadan faydalanmak için yeterliyse, bu mekanizma, platformların dezenformasyonla mücadele etmek için üstlenmeleri beklenen çabaları engelleme riskiyle karşı karşıyadır. JTI, ilgili kriter olarak kabul edilmelidir.